जागतिक दिव्यांग (अपंग) दिन दरवर्षी डिसेंबर महिन्यामध्ये ३ डिसेंबर रोजी जगभरात जागतिक दिव्यांग (अपंग) दिन म्हणून साजरा केला जातो. संयुक्त राष्ट्रसंघातर्फे सन 1992 पासून जागतिक (अपंग) दिव्यांग दिन जाहीर करण्यात आला. तेव्हापासून 3 डिसेंबर रोजी संपूर्ण जगभरात जागतिक दिव्यांग दिन म्हणून साजरा केला जातो.
जागतिक दिव्यांग (अपंग) दिनाच्या निमित्ताने दिव्यांग व्यक्तींबाबत सर्वसामान्य जनतेत (समाजामध्ये) जनजागृती निर्माण व्हावी, दिव्यांग बांधवांचा सन्मान व्हावा त्यांचे शिक्षण , प्रशिक्षण व पुनर्वसन करण्यासाठी समाजामध्ये जनजागृती व्हावी. या उद्देशाने दिव्यांग दिन साजरा करण्यात येतो. तसेच समाजातील प्रत्येक घटकांनी दिव्यांगांच्या प्रति, सहानुभूती न दाखवता त्यांना संधी देऊन त्यांचा आत्मविश्वास वाढवण्यासाठी प्रेरित करणे आवश्यक आहे. जागतिक अपंग दिनाच्या निमित्ताने दिव्यांग व्यक्तींच्या समस्या समजावून घेता याव्यात याबाबत समाजात जनजागृती व्हावी, अपंगांचे प्रश्न जाणून घेऊन त्यांच्या उध्दारासाठी मदत मिळावी. म्हणून या दिवसाची योजना आहे.
यंदा महाराष्ट्र शासनाने दिव्यांगांच्या सर्वांगीण विकासासाठी स्वतंत्र दिव्यांग कल्याण विभाग स्थापन करण्याचा निर्णय घेतला असून दिनांक ३ डिसेंबर २०२२ रोजी दिव्यांग कल्याण विभाग - दिव्यांग मंत्रालय ३ डिसेंबरपासून कार्यान्वित होईल अशी घोषणा करण्यात आली आहे. महाराष्ट्र राज्य हे दिव्यान्गांसाठी स्वतंत्र विभाग निर्माण करणारे देशातील पहिले राज्य ठरले आहे. दिव्यांगांचे शिक्षण, प्रशिक्षण, पुनर्वसनाच्या योजना लाभार्थी पर्यंत सहज व सुलभ पणे पोहचवण्यासाठी या विभागाची मदत होणार आहे.
➡️ संजय गांधी निराधार पेन्शन योजना
➡️ अपंग पेन्शन योजना | इंदिरा गांधी राष्ट्रीय अपंग निवृत्तीवेतन योजना
➡️ दिव्यांगांसाठी असणाऱ्या विविध अपंग कर्ज योजना
{tocify} $title={Table of Contents}
जागतिक दिव्यांग (अपंग) दिन 3 डिसेंबर रोजी का साजरा केला जातो? - जागतिक दिव्यांग दिन विशेष
जागतिक दिव्यांग इतिहास
जागतिक दिव्यांग (अपंग) दिन कधी साजरा केला जातो?
सयुंक्त राष्ट्रसंघातर्फे १९८३ ते १९९२ हे दशक अपंगासाठी अर्पण करण्यात आले होते. जगभरातील संपूर्ण देशभरात या दशकामध्ये अपंगांच्या उद्धारासाठी योजना राबविण्यास भाग पाडले होते. या दशकाच्या शेवटी ३ डिसेंबर जागतिक अपंग दिन साजरा करण्याबाबत या दिवसाची निवड करण्यात आली होती. १९९२ च्या ३ डिसेंबर पासून जागतिक अपंग दिन साजरा करण्यात येतो. RPWD ACT 2016 दिव्यांग व्यक्ती अधिकार अधिनियम २०१६ नुसार अपंग या शब्दा ऐवजी आता दिव्यांग असा शब्द बदल करण्यात आला आहे. तेव्हा ३ डिसेंबर जागतिक दिव्यांग दिन म्हणून देखील ओळखले जाते.
३ डिसेंबर जागतिक दिव्यांग दिनाच्या निमित्ताने सर्व सामान्य व्यक्ती प्रमाणे दिव्यांग व्यक्ती देखील सहजतेने कार्य करू शकतात. दिव्यांगत्वावर मात करून यशस्वी होता येते. यासाठी गरज असते प्रोत्साहनाची त्यानिमित्ताने समाजामध्ये जनजागृती व्हावी यासाठी या दिवशी विविध कार्यक्रमाचे आयोजन करण्यात येते. त्यामध्ये विविध क्रीडा स्पर्धा, प्रभात फेरी, व्याख्याने, भाषण अशा विविध कार्यक्रमाचे आयोजन करून दिव्यांग व्यक्तींचा सन्मान केला जातो. त्यांच्या विषयी समाजातील घटकांमध्ये दिव्यांग विषयी जनजागृती करण्यात येते.
दिव्यांग व्यक्ती अधिकार अधिनियम २०१६ नुसार दिव्यांग व्यक्तींचे एकुण २१ प्रकारात विभागणी केली आहे. समाजातील दिव्यांग व्यक्तींच्या सबलीकरणासाठी शासन स्तरावरून सातत्याने प्रयत्न होत आहे. २०१६ मध्ये एका कार्यक्रमात बोलताना पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अपंगाचा गौरव करताना त्यांना 'दिव्यांग' हा शब्द दिला. तेव्हापासून अपंग शब्द बंद झाला असून, दिव्यांग या शब्दाचा वापर सुरू झाला आहे. अपंग शब्दा ऐवजी दिव्यांग असा उल्लेख करण्यासंदर्भात आवाहन करण्यात येत आहे. २७ डिसेंबर २०१६ रोजी केंद्र सरकारने यासंबंधी अधिसूचना जारी केलेली आहे.
3 डिसेंबर रोजी जागतिक अपंग दिन का साजरा केला जातो?
जागतिक अपंग दिन दरवर्षी ३ डिसेंबर रोजी का साजरा करण्यात येतो? या मागील पार्श्वभूमी जाणून घेऊया, दिनांक २० सप्टेंबर १९५९ रोजी बेल्जियम या देशामधील एका मोठ्या कोळशाच्या खाणीत भीषण स्फोट झाला होता. या खाणीमध्ये लाखो मजूर काम करीत होते. या घडलेल्या दुर्घटना मुळे हजारो मजूर कोळशाच्या खाली गाडले गेले, तर हजारो लोक मृत्यूमुखी पडले. मरण पावलेल्या किती तरी जास्त पटीने लोक जखमी झाले. कित्येक मजुरांचे हात-पाय तुटले तर कोणाचे कायमचे कान बधीर झाले. कोळशाच्या धुरामुळे लोक कायमचे अंध झाले होते.
बेल्जियम येथे घडलेल्या घटनेमुळे खाणीत मरण पावलेल्या कुटुंबाना तेथील नियमानुसार नुकसान भरपाई मिळाली, मात्र जे लोक जखमी व ज्यांना कायमचे अपंगत्व आले होते. त्यांना कसल्याही प्रकारची मदत कोळसा खाण मालकाने दिली नाही. बेल्जियम सरकारने देखील याबाबत कसलीही मदत दिली नाही. कायमस्वरूपी विविध अपंगत्व आल्याने भरपाई तर मिळाली नाही, त्याचबरोबर त्यांचा रोजगार देखील बुडाला. त्यामुळे या मजुरांचा प्रश्न ऐरणीवर आला. या खाणीत काम करणारे मजूर मरण पावले तरच नुकसान भरपाई मिळत असे, मात्र कोळसा खाणीत काम करत असताना कोणी मजूर जखमी झाला किंवा अपंग झाला तर त्याला नुकसान भरपाई मिळत नसे .सर्वच खाणीत काम करणारे मजूर एकत्रित झाले आणि त्यांनी खान मालकाच्या विरोधात देशांमध्ये प्रचंड मोठे आंदोलन उभारले .
या आंदोलनात अपंगत्व आलेल्या कामगारांना नुकसान भरपाई मिळावी व अपघात विमा लागू करावा अशी मागणी समोर आली. अशा प्रकारचे अपंगांच्या मागणीसाठी उभारले गेलेले हे जगभरातील पहिले आंदोलन ठरले त्यामुळे जगभरातील संपूर्ण देशाचे लक्ष या आंदोलनाकडे गेले. शेवटी कोळसा खान मालक व बेल्अजियम सरकारला या अपंग लोकांच्या आंदोलनाची दखल घ्यावी लागली व त्यांना योग्य तो मोबदला द्यावा लागला.
या कोळसा खाणीत झालेल्या दुर्घटनेमुळे हजारो लोकांना अंधत्व , कर्णबधीर, अस्थिव्यंग या सारखे अपंगत्व आले होते. या दिवसाची आठवण म्हणून जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) संघटनेने सन १९६२ या वर्षापासून मार्च महिन्यातील तिसरा रविवार हा जागतिक अपंग दिन साजरा करण्याचे ठरविले गेले. सुरुवातीचे काही वर्ष हा दिवस स्मृतिदिन व अपघात दिन म्हणूनच साजरा करण्यात येत होता. या कालावधीत अपंग व्यक्तींच्या स्वतःच्या हक्कासाठी त्यांच्या उद्धारासाठी अनेक संघटना निर्माण झाल्या त्यांच्या माध्यमातून आंदोलने होऊ लागले.
बेल्जियम देशातील एका घटनेने जगातले सर्व अपंग बांधव एकत्र झाले सर्वच देशांमध्ये अपंगांसाठी विविध योजना असाव्यात कायदे असावेत म्हणून अपंगांनी आपल्या शासनाकडे मागण्या लावून धरल्या .या सर्व प्रकारामुळे संयुक्त राष्ट्र संघाने (United Nations) सन १९८१ हे वर्ष जागतिक अपंग वर्ष म्हणून साजरे करण्याचे जाहीर केले. पुढे सन १९९२ मध्ये राष्ट्रीय अपंग पुनर्वसन परिषद कायदा तयार करण्यात आला.
जागतिक अपंग दिन हा मार्च महिन्यातील तिसरा रविवारी वेगवेगळ्या तारखेला येऊ लागला. एकीकडे जगातले सर्व विशेष दिन हे एका विशिष्ट तारखेला असतना अपंग दिन वेगवेगळ्या तारखेला येऊ लागला. त्यामुळे अपंग दिन देखील एका विशिष्ट तारखेला असावा असा मुद्दा समोर येऊ लागला. सन १९९४ मध्ये जागतिक आरोग्य परिषद व सयुंक्त राष्ट्र संघाच्या पुढाकाराने ३ डिसेंबर हा दिवस जागतिक अपंग दिवस म्हणून साजरा करण्याचे ठरविण्यात आले. ३ डिसेंबर जागतिक अपंग दिन सन १९९४ पासून साजरा करण्यास सुरुवात झाली.
➡️ दिव्यांग (अपंग) म्हणजे काय? दिव्यांग प्रकार
➡️ दिव्यांग प्रमाणपत्र (UDID कार्ड) कसे काढावे? त्याचे फायदे
➡️ संजय गांधी निराधार पेन्शन योजना
➡️ अपंग पेन्शन योजना | इंदिरा गांधी राष्ट्रीय अपंग निवृत्तीवेतन योजना
➡️ दिव्यांगांसाठी असणाऱ्या विविध अपंग कर्ज योजना
>> स्वावलंबन कार्डचे (UDID) फायदे
>> जागतिक कर्णबधीर सांकेतिक भाषा दिवस 2022 | international day of sign languages 2022
>> जागतिक कर्णबधिर महासंघ | यांच्या कार्याविषयी सविस्तर वाचा
नवनविन अपडेट साठी समावेशित शिक्षण या Whatsapp ग्रुप ला जॉईन होण्यासाठी खालील Whatsapp बटनावर क्लिक करा.
